Ιστορικές φωτογραφίες

Πιάνο στα ανατολικά / Ιστορικές φωτογραφίες

Δισκογραφημένο πιανιστικό ρεπερτόριο ανιχνεύεται με βεβαιότητα στις εξής χώρες: Ρωσία, Σερβία, Σλοβακία, Ρουμανία, Ελλάδα, Τουρκία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Ισραήλ, Λίβανος, Αίγυπτος, Τυνησία, Αλγερία, και Ιράν. Είναι όμως σχετικά ασφαλής η υπόθεση ότι και οι όμορές τους διαθέτουν παρόμοιο υλικό. Κοινό χαρακτηριστικό της γεωγραφικής αυτής περιοχής, παρά την μεγάλη διασπορά, είναι ο κύριος ρόλος που έχει ο μουσικός τροπισμός, ο οποίος αναδεικνύεται σε συνδετικό κρίκο των προαναφερθεισών παραδόσεων. Όταν το πιάνο διεισδύει μέσα στις παραδόσεις αυτές, είτε συμμετέχοντας σε ορχηστρικά σύνολα είτε σολιστικώς, μας υποχρεώνει να επανεκτιμήσουμε τα όρια ανάμεσα στην «δυτική» και την «ανατολική» μουσική, αλλά και την ίδια την υποτιθέμενη αντίθεσή τους εντός ενός ιδιαιτέρως φορτισμένου διπόλου. Μας επιτρέπει επίσης να αποδομήσουμε τους πάσης φύσεως εξωτισμούς (orientalism - occidentalism), αποκαλύπτοντας τεκμήρια μιας δημιουργικής συνύπαρξης, που υπερβαίνει τα συμβατικά σύνορα και τα πολιτισμικά στερεότυπα.

Ένα από τα θεμελιώδη στερεότυπα που δοκιμάζονται από τις ετεροτοπίες του πιάνου είναι η αντίθεση μεταξύ των λόγιων και των λαϊκών μουσικών. Ακόμα και στις παραδόσεις όπου το πιάνο είναι σχετικά δυσπρόσιτο, οι καλλιτέχνες δεν διστάζουν να δανειστούν πρακτικές και «διαλέκτους» φαινομενικά ανοίκειες προκειμένου να εκφραστούν δημιουργικά. Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις, τα ίδια πρόσωπα δισκογραφούν ρεπερτόριο προερχόμενο και από τις δύο κατηγορίες.

Το ευρύτερο σύνολο των έργων που ηχογραφούνται με πιάνο «στα ανατολικά» μπορεί να θεωρηθεί ως ένα εκτεταμένο δίκτυο, που φέρνει κοντά τόπους γεωγραφικά και πολιτισμικά απομακρυσμένους. Ο τρόπος με τον οποίον κυκλοφορούν τα μουσικά δάνεια και αντιδάνεια μέσα στο σχήμα αυτό δεν είναι πάντα η ευθεία οδός της άμεσης γειτνίασης, αλλά η τεθλασμένη του ταξιδιού και της μετανάστευσης, και προπαντός των νέων μέσων, του ραδιοφώνου, του κινηματογράφου και φυσικά της δισκογραφίας (βλ., για παράδειγμα, τις ηχογραφήσεις του ρεμπέτικου στην Αμερική και αυτές Εβραίων μουσικών στην Τυνησία). Η τεθλασμένη αυτή κίνηση φέρνει επανάσταση, αφού υπερβαίνει τα γεωγραφικά σύνορα και «απο-εδαφικοποιεί» τα ρεπερτόρια, αποδίδοντας στο πιάνο νέους ρόλους σε νέους χώρους.

Πατώντας επάνω στο όνομα της χώρας μπορείτε να δείτε φωτογραφικό υλικό από ιστορικούς πιανίστες της κάθε περιοχής. Εδώ, ο διαχωρισμός κατά έθνος-κράτος είναι πολλές φορές αδόκιμος και γίνεται καθαρά για πρακτικούς λόγους. Πολλοί πρωταγωνιστές έδρασαν σε περιόδους που τα σύνορα και οι πολιτικές εξουσίες μεταβάλλονταν.